Jak długo trzeba czekać na decyzję środowiskową?

Podstawowe pytanie inwestora wkraczającego na zawiłą ścieżkę proceduralną zmierzającą do uzyskania upragnionej decyzji środowiskowej brzmi: kiedy? Od chwili, w której stanie się jasne, że taka decyzja jest konieczna w celu zrealizowania zamierzonego przedsięwzięcia, do momentu jej wydania przez właściwy organ mija czas, na który wpływ mają różne czynniki

Podstawowe pytanie inwestora wkraczającego na zawiłą ścieżkę proceduralną zmierzającą do uzyskania upragnionej decyzji środowiskowej brzmi: kiedy?

Od chwili, w której stanie się jasne, że taka decyzja jest konieczna w celu zrealizowania zamierzonego przedsięwzięcia, do momentu jej wydania przez właściwy organ mija czas, na który wpływ mają różne czynniki wiążące się ze złożonością procedur, zależną między innymi od skali, rodzaju czy lokalizacji przedsięwzięcia, a także liczby uczestników postępowania administracyjnego oraz przebiegu konsultacji społecznych.

Na wiele z tych czynników inwestor nie ma wpływu, a przejście przez procedury do uzyskania decyzji środowiskowej będzie trwać konieczny czas. Są jednak takie elementy, które mogą albo znacząco skrócić, albo przeciwnie - wydłużyć ten proces.

Od otrzymania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach może być uzależnione uzyskanie wielu innych decyzji administracyjnych koniecznych do realizacji zamierzonego przedsięwzięcia. Stąd nie dziwi pragnienie przyspieszenia tego procesu.

Czy planowane przedsięwzięcie wymaga decyzji środowiskowej?

Decyzja środowiskowa, a dokładniej decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach (DŚU) jest definiowana w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (ustawa ocenowa). Artykuł 71 ustawy określa, w przypadku jakich rodzajów przedsięwzięć, do ich realizacji konieczna będzie DŚU.

To czy planowane przez inwestora przedsięwzięcie znajduje się w jednej z dwóch wymienionych w Art. 71 ustawy ocenowej grup przedsięwzięć określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 2019 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko.

W rozporządzeniu znajduje się katalog przedsięwzięć - ponad 50 dla tzw. pierwszej grupy oraz ponad 100 dla tzw. drugiej grupy, dla których uzyskanie DŚU jest konieczne. Decyzja środowiskowa może być potrzebna również w przypadku rozbudowy, przebudowy lub montażu zrealizowanego lub realizowanego przedsięwzięcia wymienionego w rozporządzeniu.

Jeżeli planowane przedsięwzięcie nie znajdzie się ani w pierwszej ani w drugiej grupie to organ właściwy do wydania decyzji wymaganej do realizacji przedsięwzięcia rozważy, czy przedsięwzięcie może potencjalnie znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000 – jest to tzw. trzecia grupa przedsięwzięć.

Raport? A może wystarczy KIP?

Przebieg i związany z nim czas trwania postępowania w sprawie wydania decyzji środowiskowej, uzależniony jest od rozstrzygnięcia przez właściwy organ (określony w ustawie ocenowej), czy konieczne będzie przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko, a tym samym o konieczności sporządzenia raportu o odziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko.

W przypadku przedsięwzięć z pierwszej grupy, które mają określoną jedną ścieżkę procedury zmierzającej do wydania decyzji środowiskowej, właściwy organ obligatoryjnie przeprowadza ocenę oddziaływania na środowisko, co oznacza w praktyce konieczność sporządzenia obszernego raportu o oddziaływaniu na środowisko (raport OOŚ) często poprzedzonego rocznymi inwentaryzacjami przyrodniczymi.

Dla przedsięwzięć z drugiej grupy, ocena oddziaływania na środowisko jest opcjonalna - są możliwe dwie drogi prowadzące do uzyskania decyzji środowiskowej.
Pierwsza droga, podobnie jak w przypadku przedsięwzięć z pierwszej grupy, prowadzi przez postępowanie procedury ocenowej. Dzieje się tak, kiedy organ prowadzący postępowanie, po weryfikacji wniosku i załączników poddaje analizie, złożoną wraz z wnioskiem, kartę informacyjną przedsięwzięcia (KIP) i po zasięgnięciu opinii innych organów, wydaje postanowienie o obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko.

Następnie organ zawiesza postępowanie do czasu przedłożenia przez inwestora raportu OOŚ. Kiedy raport zostanie złożony postępowanie zostaje podjęte i zostaje przeprowadzona właściwa ocena odziaływania przedsięwzięcia na środowisko obejmująca m.in. weryfikację raportu OOŚ, uzyskanie wymaganych opinii i uzgodnień czy zapewnienie udziału społeczeństwa w postępowaniu.

Kroki te zmierzają do rozstrzygnięcia oceny oddziaływania na środowisko i wydania decyzji środowiskowej lub odmowy jej wydania.

Istnieje też droga alternatywna, która jest znacznie krótsza i mniej złożona, zatem, jak można się domyślić, bardziej przez inwestorów pożądana.

Jak zostało to wcześniej opisane, dla przedsięwzięć z drugiej grupy, ocena oddziaływania na środowisko (a z nią raport OOŚ) jest opcjonalna – jest możliwa inna procedura prowadząca do uzyskania DŚU.

Karta Informacyjna Przedsięwzięcia została złożona. Organ prowadzący postępowanie, tak jak to opisano wyżej, analizuje KIP oraz po zasięgnięciu opinii innych organów, wydaje postanowienie o braku potrzeby przeprowadzania procedury oceny oddziaływania na środowisko. Organ zawiadamia strony o zakończeniu postępowania i możliwości zapoznania się z dokumentacją, a następnie wydaje decyzję środowiskową.

Pozostaje omówić jeszcze pokrótce procedurę dla przedsięwzięć z tzw. trzeciej grupy, czyli przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na obszary Natura 2000. Dla przedsięwzięć spoza pierwszej i drugiej grupy, które mogą jednak znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, ustawa ocenowa przewiduje odrębną procedurę. Jest to ocena ograniczona do badania oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000.

Jeżeli organ uzna, że przedsięwzięcie może oddziaływać na obszar Natura 2000, wydaje wówczas postanowienie w sprawie nałożenia obowiązku przedstawienia właściwemu miejscowo regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska odpowiednich dokumentów. W toku postępowania stwierdza on, czy przedsięwzięcie może znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000 i wymaga przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 (ocena „Naturowa”). W przypadku, kiedy nałożony zostanie taki obowiązek, wówczas konieczny będzie udział społeczeństwa w postępowaniu.

Organ właściwy do wydania decyzji może odmówić zgody na realizację przedsięwzięcia, jeżeli z oceny „Naturowej” wyniknie, że przedsięwzięcie może znacząco negatywnie oddziaływać na ten obszar.

Dla przedsięwzięć z pierwszej i drugiej grupy, ocenę „Naturową” przeprowadza się w ramach „zwykłej” procedury ocenowej.

Czy mam na to wpływ?

Procedura zmierzająca do wydania decyzji środowiskowej wymaga dopełniania terminów i szczegółowych wymogów określonych w ustawie ocenowej. Jej przebieg na wielu etapach, można usprawnić lub przeciwnie – skomplikować.

Kryteria, jakie poddane zostaną analizie przez organ prowadzący (kryteria te muszą znaleźć się w KIP by organ miał podstawę do ich analizy), zostały ujęte w art. 62a oraz art. 63 ustawy ocenowej.

Organ prowadzący postępowanie będzie brał pod uwagę specyfikę przedsięwzięcia - jego skalę i rodzaj oraz to, w jakim stopniu może ono oddziaływać na poszczególne komponenty środowiska. Istotna dla oceny jest też lokalizacja przedsięwzięcia – jakie inwestycje są realizowane i zrealizowane na terenie, gdzie planowane jest przedsięwzięcie (oddziaływania skumulowane), usytuowanie względem obszarów chronionych, w tym obszarów Natura 2000, stref ochronnych ujęć wód, czy innych wrażliwych obszarów.

Wpływ na wydłużenie procedury może mieć dostarczenie niekompletnej dokumentacji, nie przeprowadzona we właściwym czasie lub niepełna inwentaryzacja przyrodnicza, niewystarczająca charakterystyka przedsięwzięcia oraz wiele innych.

Najważniejsze w sprawnym przejściu przez procedurę jest odpowiednie przygotowanie wniosku o uzyskanie decyzji środowiskowej wraz z niezbędnymi załącznikami, prawidłowe przygotowanie Karty Informacyjnej Przedsięwzięcia lub/oraz raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. Może to mieć istotny wpływ na możliwości lub sposób realizacji planowanej inwestycji i jej rozpoczęcia.

Wielu inwestorów planujących przedsięwzięcie nie zdaje sobie sprawy z tego, jak ważne jest przedstawienie organowi dojrzałej koncepcji, z przemyślanymi rozwiązaniami technicznymi i technologicznymi, które nie ulegną zmianom po uzyskaniu decyzji środowiskowej. Może się mylnie wydawać, że kiedy określone zostaną z grubsza parametry przedsięwzięcia i przybliżone rozwiązania projektowe, wówczas jak najszybsze uruchomienie procedury środowiskowej pozwoli zyskać na czasie i doprecyzować projekt już w trakcie toczącej się procedury.
Tym czasem organ wydaje decyzję środowiskową na podstawie konkretnych parametrów przedsięwzięcia. Jeżeli, w konsekwencji wcześniejszego niedoszacowania, błędnie przyjętych założeń czy pośpiechu inwestora, we wniosku o wydanie decyzji o pozwoleniu na budowę (lub jej zmianę) zostały dokonane modyfikacje w stosunku do wymagań określonych w decyzji środowiskowej, wówczas w trakcie postępowania w sprawie wydania pozwolenia na budowę (albo w sprawie zmiany pozwolenia na budowę) urząd może stwierdzić – mimo wcześniej wydanej decyzji środowiskowej – że wymagany jest nowy raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko.

Może być też tak, że procedura z ponowną OOŚ może być częścią strategii inwestycyjnej, a odpowiednio przemyślana i przeprowadzona może przynieść korzyść inwestorowi. Inwestor może sam złożyć wniosek o wykonanie ponownej OOŚ (zgodnie z art. 88 ustawy ocenowej). W takim przypadku do wniosku o przeprowadzenie oceny dołącza się raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. Jeśli jednak wejście na tą drogę proceduralną wynika z niewystarczająco przemyślanego projektu i wiążących się z tym późniejszych jego zmian, nieświadomy inwestor straci nie tylko czas, ale i pieniądze.

Jak może pomóc doświadczony zespół?

Obserwujemy wśród klientów wielkie oczekiwania związane z zakończeniem procedury i uzyskaniem DŚU na podstawie samej karty informacyjnej przedsięwzięcia. Oczekiwania te są zrozumiałe, ze względów finansowych jak i czasowych – przedsięwzięcie może zostać uruchomione znacznie wcześniej, jeśli nie ma konieczności przeprowadzania oceny oddziaływania na środowisko.

Co można zrobić? Na wstępie nie traćmy czasu na niepełną dokumentację, o której uzupełnienie inwestor będzie wzywany. Kwalifikacja przedsięwzięcia do drugiej grupy, bo to tylko dla tej grupy możemy liczyć na uzyskanie DŚU bez pełnej oceny środowiskowej, wiąże się z rodzajem dokumentów, jakie należy załączyć do wniosku o wydanie decyzji środowiskowej. Dokumenty te określone zostały w art. 74 ustawy ocenowej. Podstawą do oceny przez organ prowadzący, jak już wspominano, będzie w tym przypadku KIP. Ważne by dokument ten wypełniał określone ustawą ocenową wymogi, by zawierał wystarczające informacje o planowanym przedsięwzięciu oraz jego lokalizacji. Niemałe znaczenie ma też to, jakiej jakości jest to dokument – czy jest czytelny, czy jest dobrze opatrzony graficznie, po prostu łatwiejszy w odbiorze.

Pamiętać należy jednak, że dla przedsięwzięć z drugiej grupy, niezależnie od podjętych działań, istnieją przesłanki, które spowodują, że postępowanie będzie skierowane na drogę ocenową i będzie konieczne sporządzenie raportu OOŚ.

„Chcesz pokoju, szykuj się do wojny”

Odpowiednie przygotowanie się na taką ewentualność, jaką jest konieczność sporządzenia raportu OOŚ, jak choćby wcześniejsze uruchomienie inwentaryzacji przyrodniczych, czy rozpoczęcie prac nad raportem OOŚ, jeszcze przed uzyskaniem oficjalnego stanowiska organu o konieczności sporządzenia takiego raportu, pomoże zdecydowanie skrócić czas procedury.

Przewidzenie decyzji organu, dotyczącej stwierdzenia obowiązku lub braku obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko (KIP czy raport OOŚ), może być niekiedy trudne. Analiza organu jest bowiem wieloczynnikowa, opiera się o liczne kryteria oraz o opinie innych organów, a na końcu sprowadza się do subiektywnej oceny. Doświadczenie i przerobione przypadki, a także znajomości specyfiki organów rozstrzygających, znacznie ułatwią nie tylko przeprowadzenie procedury, ale także przewidzenie kierunku, w jakim się ona potoczy.

Dobre przygotowanie dokumentacji jest podstawą, ale równie ważna jest procedura. Czynnik ludzki ma ogromne znaczenie - za słowem „organ prowadzący” kryją się ludzie, którzy, posługując się ustawą ocenową, dokonują subiektywnej analizy danego przypadku. Warto się na tym etapie zaangażować i być do dyspozycji organu. Współpraca z organem prowadzącym i utrzymywanie stałych, dobrych relacji może przyspieszyć procedurę.

Raport OOŚ - nie taki straszny jak go malują

Otrzymanie postanowienia o konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko i sporządzenia raportu OOŚ może przyprawić o ból głowy niejednego inwestora, szczególnie takiego, który się tego nie spodziewał. Jak stwierdzono powyżej, przewidzenie takiej drogi proceduralnej pozwoli podjąć decyzje o uruchomieniu działań związanych z procedurą ocenową jeszcze przed taką decyzją i zaoszczędzenie tym samym czasu.

Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko powinien zawierać informacje o planowanym przedsięwzięciu, o środowisku w jego lokalizacji, wraz z analizą ich wzajemnej relacji. Szczegółowy zakres elementów, jakie powinien zawierać ten dokument znajduje się w art. 66 ustawy ocenowej.

Zadaniem raportu OOŚ jest określenie oddziaływań planowanego przedsięwzięcia na poszczególne elementy środowiska, w tym także ludzi, przy uwzględnieniu przyjętych przez inwestora rozwiązań lokalizacyjnych, projektowych, technologicznych, technicznych i organizacyjnych.

Sporządzenie tak obszernego dokumentu wymaga kilku miesięcy pracy. Ponadto konieczne może być przeprowadzenie inwentaryzacji przyrodniczych, które powinny obejmować wszystkie fazy związane z biologią zwierząt, a także pełny okres wegetacyjny roślin – a więc w praktyce 1 rok.

Ale czy rzeczywiście warto się wystrzegać raportu OOŚ? To, co może przynieść korzyści dla inwestora z przeprowadzenia tak dogłębnej analizy, jaką jest ocena oddziaływania na środowisko wraz z raportem OOŚ, to wychwycenie potencjalnych problemów, jakie mogą pojawić się podczas realizacji przedsięwzięcia, od fazy budowy, przez fazę eksploatacji aż po jego likwidację.

Procedura ocenowa, zapewniając udział społeczeństwa w postępowaniu, pozwoli przewidzieć potencjalne konflikty społeczne, jakie mogą pojawić się wraz z realizacją przedsięwzięcia. Odpowiednia reakcja na zidentyfikowany problem pozwoli uniknąć jego eskalacji.

W raporcie identyfikowane są również zagadnienia związane z łagodzeniem zmian klimatu oraz adaptacją przedsięwzięcia do zmian klimatu, które pozwalają rozpoznać najbardziej narażone obszary oraz zagrożenia lokalne, jak ryzyko występowania susz czy powodzi, których rozpoznanie pomoże w zabezpieczeniu przed ich skutkami.

Będziemy również przekonywać, że ochrona środowiska może iść w zgodzie z interesem inwestora. Rozwiązania chroniące środowisko, stanowiące jeden z elementów poddawanych analizie w raporcie OOŚ, mogą przynieść oszczędności finansowe. Przykładem mogą być odpowiednie rozwiązania pozyskiwania energii elektrycznej, jak panele fotowoltaiczne, które pozwolą zmniejszyć rachunki za prąd, a równocześnie zmniejszą ślad węglowy. Podobnie jest z optymalizacją kosztów zużycia wody, poprzez wprowadzenie różnych rozwiązań, jak zbieranie wody deszczowej, stosowanie systemów do recyklingu wody szarej, czy zawracanie ścieków przemysłowych, które równocześnie nie pogarszają lokalnych stosunków wodnych.

Oprócz realnych korzyści finansowych, nie należy bagatelizować aspektów wizerunkowych. Działania mające na celu ochronę środowiska naturalnego budzą, szczególnie w ostatnim czasie, pozytywne skojarzenia i takim podejściem do środowiska warto się chwalić. Inwestycje realizowane w zgodzie ze środowiskiem naturalnym mogą sprzyjać łagodzeniu konfliktów społecznych.

Często szybciej nie znaczy lepiej - jak najszybsze przeprowadzenie procedury, to nie zawsze najlepsze wyjście. Zyskany czas może okazać się wartością dodaną, a dokładniejsze określenie, zarówno uwarunkowań przyrodniczych jak i szczegółów technologicznych przedsięwzięcia, pomogą precyzyjniej ocenić „obszary” wrażliwe, zarówno po stronie środowiska, jak i przedsięwzięcia, co przynieść może, w dłuższej perspektywie czasowej, wymierne korzyści.

Nie kiedy, a jak?

Ciężko jest jednoznacznie określić czas jaki będzie potrzebny do uzyskania decyzji środowiskowej - jak wykazano powyżej ścieżka proceduralna może być dłuższa, albo krótsza, bardziej lub mniej złożona, co zależy od wielu czynników, a na koniec rozstrzygana jest przez organ na drodze subiektywnej oceny.

Istotne wydaje się zatem być pytanie, nie kiedy otrzymam decyzję środowiskową, ale co mogę zrobić, żeby tego procesu nie wydłużyć? Ważne jest skorzystanie z doświadczenia, jakie posiadają firmy konsultingowe, co może znacznie ułatwić, a zatem i przyspieszyć procedurę. Za doświadczeniem kryje się lista prowadzonych projektów, w tym projektów kluczowych dla różnych sektorów gospodarki. Doświadczenie to szereg projektów zakończonych uzyskaniem decyzji środowiskowej, to współpraca z największymi krajowymi przedsiębiorstwami. Z doświadczenia wynika jakość wykonywanych opracowań oraz sprawne przeprowadzanie projektów przez procedury środowiskowe i szybsze uzyskanie decyzji środowiskowej.

Autor: Anna Wojnarowska

Artykuł w wersji pdf