Wprowadzenie do ocen oddziaływania na środowisko w Unii Europejskiej (1)

WSTĘP

Wsparcie Ukrainy w odbudowie infrastruktury energetycznej, transportowej oraz przemysłu, będzie wymagać wykorzystania środków międzynarodowych instytucji finansowych. Podstawowym warunkiem ich absorpcji jest wykorzystanie instrumentów zarządzania ochroną środowiska, służących ochronie zasobów naturalnych, zdrowia i dobrobytu społeczeństwa oraz poszczególnych jednostek. Jednym z głównych instrumentów polityki zrównoważonego rozwoju, w odniesieniu do przedsięwzięć [1] jest system ocen oddziaływania na środowisko.

CHARAKTER PROCEDURY OOS

W ostatnich dekadach ubiegłego stulecia w wielu krajach uznano potrzebę wdrożenia skutecznej polityki ochrony środowiska, służącej ochronie zasobów naturalnych, warunków zdrowotnych, dobrobytu społeczeństwa i warunków życia poszczególnych jednostek. Wyraziło się to wejściem tych krajów na ścieżkę tzw. „zrównoważonego rozwoju”. Do najbardziej skutecznych instrumentów polityki zrównoważonego rozwoju,
o charakterze prewencyjnym, należy system ocen oddziaływania na środowisko (system OOS).

Oceny oddziaływania na środowisko to systemowe, interdyscyplinarne identyfikowanie
i określanie (jakościowe i ilościowe) oddziaływań planowanych inwestycji lub innych działań z uwzględnieniem alternatywnych wariantów. Oceny te rozpatrują wpływ poszczególnych wariantów w fazach: budowy, eksploatacji i likwidacji inwestycji, na przyrodnicze, zdrowotne, kulturowe, społeczne i ekonomiczne komponenty środowiska w obszarze oddziaływań, z uwzględnieniem zachodzących w nim procesów.

Pojęcie oceny oddziaływania na środowisko obejmuje również procedurę przeprowadzaną przez podmioty/organy administracyjne na podstawie przepisów prawa, w tym przypadku dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady jak np. Dyrektywa 2014/52/UE z dnia 16 kwietnia 2014 r. zmieniająca Dyrektywę 2011/92/UE w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko. Procedury OOS w krajach unijnych uwzględniają również inne dyrektywy unijne oraz konwencje międzynarodowe.

Ocena oddziaływania na środowisko planowanych inwestycji jest długotrwałym i często etapowym procesem, zakończonym wydaniem pozwolenia na realizację inwestycji. Ma ona umożliwiać realizację celów rozwoju gospodarczego, przy ograniczaniu do minimum strat środowiskowych, a w miarę możliwości ich kompensowaniu.

W procesie OOS istnieje stała grupa czynności, składająca się z sekwencji następujących po sobie działań, w każdym krajowym systemie OOS. Na tych charakterystycznych czynnościach będą koncentrować się kolejne publikacje opracowywane w ramach cyklu EKO-KONSULT dla UKRAINY. Ujęcie zagadnień powinno pozwolić na stosowanie wytycznych i zaleceń przez relatywnie długi okres. Z upływem czasu niektóre treści będą wymagały uaktualnienia, nie tylko ze względu na zmiany w prawie i procedurach, ale także w związku z postępem w stosowanej praktyce OOS.

TEMATYKA MATERIAŁÓW INFORMACYJNYCH

Tematyka materiałów informacyjnych będzie się koncentrować na wybranych kluczowych zagadnieniach z zakresu ocen oddziaływania na środowisko w odniesieniu do przedsięwzięć /planowanych inwestycji. Będą to m.in.:

- wybrane zagadnienia prawa UE,

- metody wykonywania ocen oddziaływania na środowisko,

- ustalanie zakresu raportu OOS,

- wykonywanie dokumentacji OOS

- proces konsultacji społecznych oraz opiniowania,

- udział organizacji ekologicznych w procedurze OOS,

- monitorowanie środowiska.

Poniżej przedstawiono przykładową tematykę materiałów informacyjnych. Nie wyczerpuje ona istotnych zagadnień  i w trakcie opracowania może ulegać pewnym modyfikacjom.

Zakres tematyczny materiałów informacyjnych:

1. Wprowadzenie do Ocen Oddziaływania na Środowisko w Unii Europejskiej
2. Cele procesu OOS (+definicje)
3. Regulacje prawne UE dotyczące procedur OOS - I i II kategoria przedsięwzięć
4. Regulacje prawne UE dotyczące innych instrumentów zarządzania ochroną środowiska powiązane z OOS (pozwolenia zintegrowane, BAT, analizy porealizacyjne, analizy ryzyka, poważne awarie przemysłowe)
5. Postępowanie OOS – kwalifikowanie przedsięwzięć
6. Postępowanie OOS – ustalanie zakresu oceny oddziaływania oraz raportu OOS
7. Postępowanie OOS w aspekcie transgranicznym
8. Podejmowanie decyzji w procedurze OOS
9. Wykonywanie OOS – określanie stanu środowiska
10. Wykonywanie OOS – interakcje pomiędzy inwestycją a środowiskiem i społeczeństwem
11. Wykonywanie OOS – środki łagodzące
12. Wykonywanie OOS – monitoring
13. Wykonywanie OOS – Raport OOS – zakres prac
14. Wykonywanie OOS – Raport OOS przygotowanie
15. Konsultacje i udział społeczeństwa
16. Opiniowanie i uzgadnianie raportów OOS
17. Wydawanie decyzji o miejscu i warunkach realizacji inwestycji
18. Znaczenie obszarów sieci Natura 2000 w postępowaniach OOS
19. Lista kontrolna – obszary zurbanizowane
20. Lista kontrolna – obszary nadmorskie
21. Lista kontrolna – Inwestycje przemysłowe
22. Lista kontrolna – Inwestycje infrastrukturalne
23. Lista kontrolna – Inwestycje transportowe
24. Lista kontrolna - Inwestycje rolno-spożywcze

[1] Przedsięwzięcie – każda planowana nowa działalność lub inwestycja oraz rozbudowa lub modernizacja istniejących inwestycji