Cele procesu oceny oddziaływania na środowisko (3)

Podstawowym celem ocen oddziaływania na środowisko jest efektywne wprowadzenie zagadnień  ochrony środowiska na kolejnych etapach procesu decyzyjnego dotyczącego przedsięwzięć inwestycyjnych o znaczących skutkach dla środowiska oraz warunków życia i zdrowia ludzi. Tego rodzaju przedsięwzięcia o potencjalnie znaczącym wpływie na środowisko zaczynają się od stadium koncepcji i poprzez różnego rodzaju analizy lokalizacyjne, techniczne oraz ekonomiczne przechodzą kolejne etapy weryfikacji. Często studium wykonalności przesądza o ostatecznych rozwiązaniach, preferowanych przez inwestora. Po wyborze przez inwestora opcji realizacyjnej zamierzonej inwestycji, musi się on ubiegać o wiele decyzji i pozwoleń, koniecznych dla wyboru lokalizacji, technologii, zatwierdzenia projektu technicznego oraz warunków realizacji inwestycji, w tym związanych z korzystaniem z zasobów środowiska podczas budowy i w fazie jej funkcjonowania. Pozwolenia takie, zgodnie z prawnym porządkiem danego kraju, są wydawane przez organy i instytucje szczebla krajowego, regionalnego lub lokalnego, właściwe do decydowania o gospodarce terenami, zasobami środowiska lub planowaniu zagospodarowania przestrzennego oraz o lokalizacji inwestycji o strategicznym znaczeniu.

Proces projektowania przedsięwzięcia od stadium koncepcji do ostatecznej zgody na realizację składa się z wielu etapów, na których podejmowane są różnego rodzaju decyzje przesądzające o przyszłym kształcie inwestycji. Do pewnego czasu proces decyzyjny przebiegał z uwzględnieniem głównie czynników techniczno-ekonomicznych oraz politycznych. Od lat siedemdziesiątych ubiegłego stulecia w krajach Unii Europejskiej zaczęły nabierać znaczenia czynniki i kryteria środowiskowe. Do najskuteczniejszych instrumentów prewencyjnych polityki zrównoważonego rozwoju wprowadzonych w wielu krajach należał system ocen oddziaływania na środowisko.

Wykorzystanie metod i procedur OOS umożliwia identyfikację i ocenę skutków, jakie inwestycja może spowodować w środowisku, a zmiany wprowadzane w procesie jej planowania i projektowania mogą ograniczyć szkodliwe oddziaływania lub im zapobiec,
a także zwiększyć korzyści płynące z realizacji inwestycji. W wyniku zastosowania procedury OOS, prowadzonej równolegle z procesami projektowania inwestycji, wariant zatwierdzony do realizacji jest tym, który w najmniejszym stopniu ingeruje w środowisko w stosunku do wariantu pierwotnego.

Przed podjęciem decyzji (zgody) na realizację inwestycji oraz określającej warunki korzystania ze środowiska we wszystkich stadiach „cyklu życiowego” inwestycji prowadzone są konsultacje z udziałem organów administracyjnych, organów samorządowych, lokalnych społeczności oraz pojedynczych obywateli. Chodzi bowiem o to, aby uczestnikom postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, inwestorowi, autorom raportu OOS, przedstawicielom organów administracji publicznej oraz organizacji społecznych umożliwić wykorzystanie praw i kompetencji w celu wydania wyważonej decyzji administracyjnej (zgody na realizację przedsięwzięcia).

Po uzyskaniu pozwolenia na budowę raport OOS powinien być pomocny w pracach przygotowawczych, realizacji przedsięwzięcia wraz z inwestycjami towarzyszącymi oraz późniejszej eksploatacji. Niektóre środki łagodzące lub kompensujące niekorzystne oddziaływania powinny być wdrażane od początku procesu inwestycyjnego. Raport powinien także zawierać wymagania dotyczące monitoringu środowiska. W ten sposób raport OOS będzie wykorzystywany na kolejnych etapach realizacji i funkcjonowania inwestycji oraz zarządzania tą inwestycją przez długi okres po uzyskaniu pozwolenia na budowę. Ocena oddziaływania na środowisko (OOS) jest procesem wywierającym wpływ na proces decyzyjny i zarządzanie inwestycją na wielu etapach. Nie jest to czynność nakierowana na uzyskanie rezultatu, konkretnie - pozwolenia na budowę. Efektywność procesu OOS zależy od jakości analiz możliwych wariantów inwestycyjnych umożliwiających wybór „najkorzystniejszego”  środowiskowo wariantu. Raport OOS jest środkiem prowadzącym do celu, a nie celem samym w sobie.

Poniżej przedstawiono definicje pojęć najczęściej używanych w procedurach ocen oddziaływania przedsięwzięć na środowisko. Niektóre definicje wynikają z przepisów prawa, a inne zostały określone na podstawie praktyki ich stosowania.

DEFINICJE WYBRANYCH POJĘĆ

Analiza porealizacyjna – raport mający na celu porównanie rzeczywistych oddziaływań przedsięwzięcia na środowisko z ustaleniami zawartymi w raporcie o oddziaływaniu na środowisko oraz w decyzji zezwalającej na realizację przedsięwzięcia.

Działania ograniczające – zespół działań mających na celu minimalizację negatywnych oddziaływań związanych z realizacją i funkcjonowaniem planowanego przedsięwzięcia.

Działania zapobiegawcze – zespół działań mających na celu wyeliminowanie negatywnych oddziaływań na środowisko związanych z realizacją i funkcjonowaniem planowanego przedsięwzięcia.

Inwestor – osoba prawna lub fizyczna inicjująca inwestycję.

Kompensacja – obowiązek naprawienia szkód w środowisku, niekoniecznie poprzez przywrócenie stanu pierwotnego.

Kwalifikacja przedsięwzięcia (inwestycji) (ang. screening) – czynność podejmowana w celu określenia, czy dla konkretnego przedsięwzięcia  jest konieczne przeprowadzenie procesu OOŚ.

Monitoring oddziaływań – zbiór pomiarów i analiz, w fazie realizacji oraz eksploatacji przedsięwzięcia, określonych w raporcie o oddziaływaniu na środowisko oraz w decyzji zezwalającej na realizację przedsięwzięcia.

Ocena oddziaływania na środowisko (OOS) (ang. Environmental Impact Assessment, EIA) – proces systematycznego, interdyscyplinarnego identyfikowania i oceniania prawdopodobnych wpływów planowanego przedsięwzięcia oraz  alternatywnych wariantów. Pojęcie OOS obejmuje również dokumenty o charakterze programów, planów, strategii itp. oraz odnosi się  do określonej prawem procedury sporządzania OOS.

Oddziaływanie na środowisko (ang. environmental impact) – każda zmiana w środowisku spowodowana proponowaną działalnością.

Podanie do publicznej wiadomości – ogłoszenie informacji przez zamieszczenie w publicznie dostępnym wykazie oraz przez obwieszczenie, podanie w prasie, umieszczenie na stronie internetowej lub w inny, zwyczajowo przyjęty sposób.

Proponowana działalność (ang. proposed activity) – proponowana nowa działalność oraz rozbudowa lub modernizacja istniejącej inwestycji.

Przedsięwzięcie – każda proponowana nowa działalność oraz budowa nowej lub rozbudowa, względnie modernizacja istniejącej  inwestycji.

Raport o oddziaływaniu na środowisko/ raport OOS (ang. EIA report) -  dokumentacja przedstawiająca rezultaty prac nad oceną oddziaływania na środowisko, będąca podstawą do przeprowadzenia postępowania w sprawie OOS, kończącego się wydaniem decyzji administracyjnej.

Udział społeczeństwa w postępowaniu w sprawie oceny oddziaływania na środowisko – możliwość uczestnictwa zainteresowanych osób w procesie decyzyjnym związanym z ochroną środowiska, poprzez składanie uwag i wniosków w postępowaniu w sprawie OOS.

Ustalanie zakresu raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko (ang. scoping) – określanie przez organ administracyjny stopnia szczegółowości informacji poszczególnych elementów raportu o oddziaływaniu na środowisko.

Warianty (ang. alternatives) – różne sposoby osiągania celów proponowanej działalności, włącznie ze zmianami w lokalizacji, projekcie technicznym, technologii, harmonogramie realizacji, warunkach eksploatacji; uwzględnia się także „opcję zerową” polegającą na nie podejmowaniu działalności.

Zakres raportu o oddziaływaniu na środowisko – to stopień szczegółowości informacji poszczególnych części raportu o oddziaływaniu na środowisko odpowiadający charakterowi przedsięwzięcia, posiadanym danym i informacjom oraz rodzajowi postępowania administracyjnego.

Oddziaływania skumulowane (ang. cumulative impacts) – łączne zmiany w środowisku spowodowane proponowaną działalnością i inwestycjami towarzyszącymi oraz oddziaływaniami istniejących inwestycji.